Ewangelicy małopolscy

Ewangelicy małopolscy

21 IX 2022 r.

Człowiek orkiestra

Aleksandra Rzońca, Igor Kuranda

Drugi warsztat drukarski pojawił się w Krakowie w roku 1490 za sprawą Szwajpolta Fiola, który przybył z Frankonii i w 1479 r. otrzymał obywatelstwo miasta. Z zawodu był hafciarzem, należał jednak do cechu złotników z tego względu, że zajmował się wykonywaniem szat kościelnych i obrazów haftowanych złotem, perłami i drogimi kamieniami. (Dziś może to dziwić, ale od średniowiecza przez kilkaset lat hafciarstwo w przeważającej mierze było cechowym zajęciem mężczyzn). Ale nie było to jego jedyne zajęcie – utrzymywał kontakty z kupcami krakowskimi, przypuszczalnie prowadził dom zajezdny, interesował się sprawami górnictwa i skonstruował urządzenia do odwadniania kopalń ołowiu i srebra w Olkuszu. Za ten pionierski wynalazek otrzymał w roku 1489 przywilej królewski od Kazimierza Jagiellończyka na eksploatację mechanizmu, co pozwoliło mu czerpać z kopalni pewne dochody.

Zapewne z inspiracji i z pomocą finansową rajcy Jana Turzona w 1490 r. podjął się niezwykłego na owe czasy zadania – uruchomienia przy Rynku Głównym pierwszej w Europie drukarni nastawionej na tłoczenie ksiąg cyrylicą, w języku cerkiewnosłowiańskim. Duży popyt na cerkiewne druki spotkał się z nieprzychylnym zainteresowaniem kleru łacińskiego. Już w 1491 r. Fiola oskarżono o herezję i uwięziono. Chociaż dzięki wstawiennictwu możnego protektora proces zakończył się uniewinnieniem, drukarnia upadła. Kapituła gnieźnieńska wydała w 1492 r. zakaz drukowania nowych ksiąg cerkiewnych i sprzedaży tych wytłoczonych do tej pory. Szwajpolt Fiol stał się w ten sposób pierwszą ofiarą cenzury na ziemiach polskich.

Po wyjściu na wolność Fiol wyjechał z Polski na Śląsk i Słowację, gdzie ponownie związał się z górnictwem. Pod koniec życia wrócił jednak do Krakowa i tutaj bezpotomnie zmarł w roku 1525.

Ilustracja: „Triod’ cwietnaja” (druk Szwajpolt Fiol, przed 1491), Biblioteka Narodowa, Polona.